GODDELOOS
Waarom we atheïsme nodig hebben
auteur: Stine Jensen
non-fictie
uitgeverij Prometheus 2024
ISBN 978 90 446 5762 3
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
Nietzsche verklaarde God dood, maar het grootste deel van de wereldbevolking
is nog steeds gelovig en er worden vreselijke dingen gedaan in naam van het
geloof. Stine pleit voor een radicaal, maar toch teder atheïsme. Wat bedoelt ze
daarmee?
Dit boekje is de 31ste editie van NIEUW LICHT, "een filosofische
pamfletreeks waarin de eeuwenoude denktraditie wordt gecombineerd met het
nieuwe denken van onze tijd". De hedendaagse denker wordt een vraag
voorgelegd die al eerder aan de orde kwam, maar in een andere politieke en
maatschappelijke context. Coen Simon en Frank Meester leggen Stine de
volgende vraag voor: moeten we het nog altijd over het bestaan van God
hebben? Is hij niet dood? Of worden er in zijn naam nog vreselijke dingen
gedaan?
Stine Jensen is duidelijk: we hebben atheïsme nodig, we hebben het recht om
niet te geloven nodig. Dit standpunt verdedigt ze strijdvaardig, maar niet
militant. Het gesprek tussen gelovigen en niet-gelovigen is belangrijker dan het
verschil. Ze beschrijft hoe ze atheïst werd en dat maakt duidelijk dat ze niet
blind is voor de voordelen van een hechte gelovige gemeenschap. Ze is ook
feminist en kan niet voorbij aan het feit dat de grootste godsdiensten ervan
uitgaan dat de vrouw minderwaardig is aan de man. Er zijn soorten atheïsme.
Ze citeert vele denkers om dat aan te tonen, zowel die van het humanisme, het
existentialisme, de militante "Four horsemen", de zachtaardige Alain De Botton
of Rik Peels. Friedrich Nietzsche is het uitgangspunt, dus hij wordt veelvuldig
geciteerd. Er is een verschil tussen geloofskritiek en geloofsangst. Als je de
evolutietheorie niet meer mag onderwijzen van een religieus conservatieve
groep, dan is er iets mis. Er is de eindeloze discussie over de kleding van
moslima's. Islamitische organisaties beweren dat het verbieden van
gezichtsbedekkende kleding een heksenjacht zou zijn. Je hoort ze niet als het
gaat om de vrijheid van keuze, die de vrouwen in Iran of Nederland ontzegd is.
De neurowetenschapper Sam Harris zoekt vervanging van godsdienst in
spiritualiteit en meditatie, Alain de Botton omarmt de goede kanten van religie.
Over deze twee denkers wijdt de auteur uit en besluit dat voor niet-gelovigen
zingevende kaders heel nuttig kunnen zijn, o.a. voor jongeren die steeds meer
kampen met hun mentale gezondheid. Haar conclusie komt erop neer dat de
atheïst zichtbaarder moet gemaakt worden in het publieke debat.
De reeks boekjes richt zich tot een publiek dat wil nadenken. Engelse teksten
worden niet vertaald. De voorbeelden haalt ze uit de Nederlandse leefwereld en
politiek, maar die verschilt niet erg van de Vlaamse. In de Noten vinden we al
de referenties. Het fragment van Nietzsche (waarmee de gedachtegang begon)
vinden we achteraan, maar dat is wél vertaald. Geraadpleegde literatuur,
Denkers en een dankwoord beëindigen het boekje, dat je gemakkelijk in je
vestzak of handtas kan stoppen.
