VOOR ALLES KOMT DE DAAD
De broers Rosselli tegen Mussolini
auteur: Luc Rasson
non-fictie
uitgeverij Ertsberg 2025
ISBN 978 94 6498 426 2
ISBN (eboek) 978 94 6498 440 8
NUR 686
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
9 juni 1937. In een Normandisch kuuroord worden twee Italiaanse broers gruwelijk
vermoord. Luc Rasson duikt in hun geschiedenis: in Italië zijn Carlo en Nello
Rosselli helden, daarbuiten zijn ze zo goed als onbekend.
Antifascisme
Rasson doet al lang onderzoek naar de verhouding tussen literatuur en politiek in de
woelige jaren 30, maar had over de broers nog nooit gehoord. Snel wordt hem
duidelijk dat zij idealisten waren, antifascisten en antistalinisten in het Italië van de
dictator Mussolini, waar een eigen mening verkondigen garant stond voor opsluiting
en/of verbanning. Carlo Rosselli was een man van de daad, zijn broer, Nello, was
een begenadigd historicus. De auteur volgt vooral Carlo's leven en valt van de ene
verbazing in de andere: deze man valt op door zijn openheid, zijn generositeit, zijn
intellectuele scherpte, maar vooral door zijn ongelooflijk daadkrachtig, avontuurlijk
leven. Niet alleen wordt hij voor het gerecht gedaagd, wordt opgesloten in de
gevangenis, wordt daarna verbannen naar Lipari, beraamt ontsnappingen en kan
tenslotte zijn gezin vervoegen in Parijs. Nog is de man van de daad niet van plan
zich neer te leggen bij de groeiende macht van de Staat en de slinkende vrijheid van
de burger. Hij werpt zich vol enthousiasme in de Spaanse burgeroorlog in 1936,
maar staat na bijna zes maanden afwezigheid, doodmoe en terug in Parijs,
"teleurgesteld, maar nog immer strijdvaardig". Hij regelt wapenleveringen voor de
Spaanse republikeinen, laat pamfletten droppen boven Italië en houdt opzwepende
redevoeringen, tot de fatale dag in 1937. Maar wie heeft hem het zwijgen opgelegd?
Mussolini? De anarchisten? De communisten? Rasson wijdt verschillende bladzijden
aan de onopgeloste moorden, wat het boek een beetje het aspect van een
detectiveroman geeft. Rasson heeft " andere plekken (willen) zien die een
belangrijke rol speelden in hun leven" omdat "er zoiets bestaat als een 'genius loci'".
Het interbellum
Het grootse deel van dit boek overdenkt Rasson de woelige en complexe tijd van het
interbellum. Hij wijdt verschillende pagina's aan de denkwereld van Carlo, met
bewijs daarvan in Bijlage 1 en 2, waar we teksten van Carlo Rosselli zelf vinden:
"Mijn afrekening met het marxisme" en de tekst van zijn redevoering: "Vandaag in
Spanje, morgen in Italië". Beide teksten houden nauw verband met het 'socialismo
liberale', een term die uitgelegd wordt doorheen het boek, maar ook apart in
Lexicon, samen met andere termen zoals 'Risorgimento'.
Macht maakt recht
In het negende hoofdstuk zijn gesprekken met Valdo Spini, Ludo Abicht en Mark
Elchardus opgenomen. Van de interessante boekvoorstelling in Antwerpen, herinner
ik mij de bijdrage van Elchardus in verband met het kalme verzet van Nello:
waarschijnlijk zou dat uiteindelijk meer hebben uitgehaald dan de wilde dadendrang
van zijn broer. In een bevrijd Italië hadden ze een belangrijke rol in de nieuwe
regering kunnen spelen, als ze niet vermoord waren!
De zwart-wit foto's illustreren de verhalen. De uitgebreide bibliografie getuigt van
het opzoekingswerk van Rasson. In het Register vinden we belangrijke namen terug.
Relevante lectuur
Het is interessante lectuur voor iedereen die meer wil weten van het woelige
interbellum in Italië, maar zeker ook in Frankrijk, Spanje en eigenlijk in heel Europa.
Nu we dit jaar herdenken (en vieren) dat we 80 jaar geleden een punt gezet hebben
achter W.O.II, is het verstandig om ons te realiseren dat slechts weinige burgers,
zoals de Rosselli's, beseften wat er allemaal leidde naar W.O.II. En voilà, op de
radio wordt juist verteld dat we in gelijkaardige tijden leven!
