Alice in Wonderland & in Spiegelland
auteur : Lewis Carroll
vertaling: Robbert-Jan Henkes
uitgeverij Van Oorschot Amsterdam 2024
illustraties: John Tenniel, ingekleurd door Floris Tilanus
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXXX
Dit sprookje voor kinderen én volwassenen is wereldberoemd en ook in het
Nederlands al vele keren vertaald. Deze uitgave is speciaal: de vertaling is in vlot,
modern Nederlands en de oorspronkelijke tekeningen werden ingekleurd. Bovendien
is het mooi uitgegeven met harde kaft.
Ik vertel heel in het kort de inhoud. Alice zit met haar zusje aan de waterkant en
verveelt zich. Dat verandert als er plots een wit, pratend konijn voorbij komt. Ze
volgt het tot in zijn hol, waar ze onstuitbaar naar beneden valt: "down the rabbit
hole" is in het Engels een vaste uitdrukking geworden, die refereert aan het zich
verdiepen in iets, of terechtkomen in een vreemde toestand. Alice komt ongedeerd
aan in een wondere wereld. Door uit een flesje te drinken wordt ze heel klein, door
een stukje cake te eten wordt ze heel groot. Dat is het begin van allerlei onzinnige
avonturen, waarbij opvalt hoe kalm en onbevreesd Alice is. Lewis Carroll laat haar
reageren als een verstandig, klein kind.
Er zijn vier verschillende stemmen aan het woord, legt de vertaler uit in het
Nawoord: " die van Carroll (op de achtergrond, peilend) , die van de verteller (die
reacties uitlokt), die van Alice Liddell (zoals de verteller haar plagerig opvoert) en
die van de verhaal-Alice (die Carroll expres niet laat samenvallen met Alice Liddell)
". Al die stemmen zijn intens vervlochten en maken het verhaal levensecht.
We kennen de personages intussen, ook vanuit de film van bv. de Disney studio's: de
Hoedenmaker, de Maartse haas, Homptie Domptie, de Hartenkoningin en vele
anderen. Dit moderne sprookje is niet alleen bedoeld voor kinderen. Er komt weinig
echte actie in, het draait om dialogen, om etiquette, identiteit en vooral over het
verschil tussen zin en onzin. Het bovennatuurlijke is afwezig, al gebeuren er
voortdurend onverklaarbare dingen. De Victoriaanse samenleving wordt door Carroll
op de korrel genomen via sprekende dieren en levenloze objecten, zoals
speelkaarten.
Kinderboeken zijn doorgaans moralistisch, maar ook daarmee steekt Carroll de
draak tot in het absurde. Een voorbeeld: de Hertogin gooit haar baby naar Alice, die
hem met moeite kan vangen. Ze zingt het tegenovergestelde van een lief slaapliedje,
waarvan het begin luidt: "Wees hardvochtig met uw blaag en geef hem voor zijn
niezen slaag... ", gooit hem woest in de lucht, zodat hij hard brult en schudt hem aan
het eind van elke zin stevig door elkaar.
De nieuwe uitgave maakt van dit boek een mooi geschenk. De vertaling is prima.
Henkes slaagt erin om de gedichten te vertalen en te laten rijmen. Zijn Nawoord licht
de achtergrond van het ontstaan van het verhaal toe en ook hoe de echte Alice
Liddell leefde en stierf. Hij gaat in op de gezagsondermijnende aspecten in het
verhaal en op het verdoken feministische karakter ervan. Het zou nuttig zijn het
Nawoord vooraf te lezen! Voor de (volwassen) liefhebbers zijn de Aantekeningen
interessant. Daarin lezen we allerlei wetenswaardigheden, die behoren bij het rode
nummer van de bladzijde. De Verantwoording onthult het aantal Engelse en
Nederlandse boeken die Henkes raadpleegde.
Lewis Carroll is een pseudoniem van de Engelse wiskundige Charles Lutwidge
Dodgson. Het eerste boek verscheen in 1865.
