In de ban van WIJ en ZIJ
Een pleidooi voor combinatiedenken
auteur: Patrick Loobuyck
non-fictie
uitgeverij Pelckmans 2025
ISBN 978 94 6383 7910
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXXX
Het boek is al aan zijn tweede druk toe en terecht. Politici zouden het moeten lezen. Machthebbers, vakbondsleiders, degenen die een ideologie blindelings aanhangen, zouden het moeten lezen, kortom iedereen die denkt dat de eigen groep beter is dan de andere. Vrij snel tijdens de lectuur daagt het dat het over ons allemaal gaat: groepsdenken is zo oud als de mensheid, zo oud als het leven zelf.
Ons rabiate wij-zij-denken heeft een belangrijke functie, daarom is het ons aangeboren: zonder de anderen zouden we hulpeloos zijn, zonder deel uit te maken van een groep die ze konden vertrouwen, zouden onze voorouders niet overleefd hebben. Helaas heeft dat tribale denken ook zeer negatieve gevolgen: ruzie, uitsluiting, geweld en zelfs oorlog. Door middel van vele voorbeelden - ook uit zijn eigen leven - maakt Loobuyck duidelijk dat we ons van dat wij-zij-denken niet kunnen verlossen. We moeten ermee leren leven. Regelmatig gebruikt Loobuyck voetbalsupporters als voorbeeld.
De eerste stap is ons ervan bewust worden, waartoe dit boek enorm bijdraagt. Pas als we dat groepsdenken aanvaarden, kunnen we nadenken over hoe we de negatieve kanten ervan aanpakken. En dan pas volgt het pleidooi voor combinatiedenken, waarvan je zou willen dat elke leidinggevende het beheerst: "Een combinatiedenker sluit zich niet op in één kamp en gaat ervan uit dat er nog veel te leren valt door in gesprek te gaan met anderen."
Regelmatig benadrukt hij dat we de andersdenkenden nodig hebben, want "waarom zouden we ervan uitgaan dat er in een discussie slechts één volledig juiste en één compleet foute kant is?" De voorbeelden zijn duidelijk: "je bent voor of tegen Israël, voor of tegen de groene partij, voor of tegen de hoofddoek, voor of tegen critical studies, voor of tegen de Kerk, voor of tegen een rijkentaks. Er is nauwelijks ruimte voor nuance en wederzijds begrip."
We hebben een boek als dit hard nodig, te meer omdat het in een klare, duidelijke taal geschreven is met voorbeelden uit de moderne tijd. Loobuyck heeft geen ingewikkelde wetenschappelijk-psychologische uitleg nodig om elke lezer te doen inzien dat de hele wereld beter af zou zijn met combinatiedenken. Dan pas kunnen we ons buigen over de integratie van nieuwkomers, of we moeten ageren tegen het oprukken van de islam, of we niet beter het godsdienstonderricht zouden vervangen door LEIF, of links-progressief het beter voorheeft dan rechts-conservatief, of we moeten blijven vasthouden aan "wie niet voor ons is, is tegen ons", ...
Het is zeer interessante lectuur voor iedereen die het beste met zichzelf en de andere voorheeft, want polarisatie is van alle tijden en moet best doorbroken worden.
Het boek wordt afgesloten met een uitgebreide literatuurlijst per hoofdstuk.
Patrick Loobuyck is als gewoon hoogleraar levensbeschouwing, ethiek en filosofie verbonden aan het Centrum Pieter Gillis van de Universiteit Antwerpen en is gastprofessor politieke filosofie aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent. Als moraalfilosoof is hij een belangrijke stem in het publieke debat.
