auteur: Mark Elchardus - categorie: non-fictie
uitgeverij: Ertsberg 2024 - ISBN 978 9464750 91 1
beoordeeld door Gerda Sterk
Elchardus schreef een opdracht in mijn boek: "een grens is als een gezonde, mooie huid" en dat vat de inhoud van zijn essay treffend en een beetje poëtisch samen.
Hij onderzoekt hoe de laatste 300 jaar grenzen bevestigd of overbodig geacht worden. Hij bevraagt grenzenhaters, die voorstanders zijn van globalisering. Hij kijkt naar grenzenliefhebbers, die vooral hun eigen natie willen groot maken/houden. Het (on)geloof in grenzen scheidt kosmopolieten van nationalisten. Eer hij tot besluiten komt of het beter is grenzen te hebben en te bewaken of juist niet, overloopt hij de laatste driehonderd jaar: globalisering en deglobalisering zijn wisselende fases. Een wereld zonder grenzen is een mooie droom. "Waarom eindigt die droom nu weer, net zoals aan het begin van de twintigste eeuw? Waarom is een meerderheid van de mensen blij met het einde van die droom, maar beleven zij hun tijd toch als bedreigend? Waaraan ontlenen zij en kunnen wij hoop ontlenen?"
Nadenkend over deze vier vragen, komt hij uit bij Stefan Zweig, George Orwell, de Montesquieu, Crèvecoeur, Ferdinand Tönnies, Malthus en vele anderen. Hij toetst hun ideeën aan de zijne, aan elkaar, aan de realiteit. Soms adverteren ze idealen, die door het volk geloofd worden, zonder dat het volk beseft dat er geen sprake is van democratie. Elchardus kan dit beter uitleggen dan ik, maar ik geef één voorbeeld. "Amerika was in de ogen van Hitler een van de meest geslaagde voorbeelden van kolonisering door het blanke ras. In de VS waren er tal van bewonderaars van het fascisme en nazisme van Mussolini en Hitler" Hitler en Henry Ford bewonderden elkaar. De VS bleven democratisch, terwijl in heel Europa dictators opstonden en hun ideologie verkondigden. Lange tijd zagen de mensen enkel een soort financiële gezondheid en niet de donkere, moordende kant van het regime.
Open grenzen en geglobaliseerde economie, het klinkt mooi, maar het maakte België afhankelijk o.a. van Russische energie, wat ons zuur opbrak toen Rusland Oekraïne binnenviel en wij strafmaatregelen meenden te moeten nemen. Globalisering houdt een onbeperkte massamigratie in en het is maar de vraag of Europa/België dat aankan. Kapitaalkrachtige (privé)bedrijven zijn machtiger geworden dan de Staat. Elchardus geeft als voorbeeld hoe Leopold II Congo "kreeg" als privébezit tijdens de Conferentie van Berlijn.
De auteur toont aan dat we leven in een regime dat bestuurd wordt door experts en rechters en dat die "wijze mannen" soms niet zo wijs blijken te zijn. Hij verwijst hier naar zijn boek "Reset". Het verschijnsel Woke is niet altijd wat het pretendeert te zijn: "In menig opzicht gaat het om een radicalisering van het negentiende-eeuwse machtsdenken". Het gaat de verkeerde kant uit, besluit Elchardus, omdat we ons afhankelijk gemaakt hebben van andere mogendheden, omdat we het vertrouwen in politici verloren hebben, omdat de democratie op het spel staat en de burgers snakken naar een verlichte despoot en/of een extreme partij die in hun plaats zal denken en zaken zal oplossen. Misschien bent u het, als lezer, niet altijd eens met de ideeën van Mark Elchardus. Als u beseft dat in een debat meerdere opinies een plaats moeten hebben, dan kan ik dit boek warm aanbevelen.
Bovendien, zegt Elchardus op tv en radio, geeft zijn boek een boodschap van hoop mee. Het feit alleen dat het gedrukt en gelezen wordt, is een teken dat er een zeker consensus aan het groeien is over de nadelen van hyperglobalisering en open grenzen.
