- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 191
GODDELOOS
Waarom we atheïsme nodig hebben
auteur: Stine Jensen
non-fictie
uitgeverij Prometheus 2024
ISBN 978 90 446 5762 3
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
Nietzsche verklaarde God dood, maar het grootste deel van de wereldbevolking
is nog steeds gelovig en er worden vreselijke dingen gedaan in naam van het
geloof. Stine pleit voor een radicaal, maar toch teder atheïsme. Wat bedoelt ze
daarmee?
Dit boekje is de 31ste editie van NIEUW LICHT, "een filosofische
pamfletreeks waarin de eeuwenoude denktraditie wordt gecombineerd met het
nieuwe denken van onze tijd". De hedendaagse denker wordt een vraag
voorgelegd die al eerder aan de orde kwam, maar in een andere politieke en
maatschappelijke context. Coen Simon en Frank Meester leggen Stine de
volgende vraag voor: moeten we het nog altijd over het bestaan van God
hebben? Is hij niet dood? Of worden er in zijn naam nog vreselijke dingen
gedaan?
Stine Jensen is duidelijk: we hebben atheïsme nodig, we hebben het recht om
niet te geloven nodig. Dit standpunt verdedigt ze strijdvaardig, maar niet
militant. Het gesprek tussen gelovigen en niet-gelovigen is belangrijker dan het
verschil. Ze beschrijft hoe ze atheïst werd en dat maakt duidelijk dat ze niet
blind is voor de voordelen van een hechte gelovige gemeenschap. Ze is ook
feminist en kan niet voorbij aan het feit dat de grootste godsdiensten ervan
uitgaan dat de vrouw minderwaardig is aan de man. Er zijn soorten atheïsme.
Ze citeert vele denkers om dat aan te tonen, zowel die van het humanisme, het
existentialisme, de militante "Four horsemen", de zachtaardige Alain De Botton
of Rik Peels. Friedrich Nietzsche is het uitgangspunt, dus hij wordt veelvuldig
geciteerd. Er is een verschil tussen geloofskritiek en geloofsangst. Als je de
evolutietheorie niet meer mag onderwijzen van een religieus conservatieve
groep, dan is er iets mis. Er is de eindeloze discussie over de kleding van
moslima's. Islamitische organisaties beweren dat het verbieden van
gezichtsbedekkende kleding een heksenjacht zou zijn. Je hoort ze niet als het
gaat om de vrijheid van keuze, die de vrouwen in Iran of Nederland ontzegd is.
De neurowetenschapper Sam Harris zoekt vervanging van godsdienst in
spiritualiteit en meditatie, Alain de Botton omarmt de goede kanten van religie.
Over deze twee denkers wijdt de auteur uit en besluit dat voor niet-gelovigen
zingevende kaders heel nuttig kunnen zijn, o.a. voor jongeren die steeds meer
kampen met hun mentale gezondheid. Haar conclusie komt erop neer dat de
atheïst zichtbaarder moet gemaakt worden in het publieke debat.
De reeks boekjes richt zich tot een publiek dat wil nadenken. Engelse teksten
worden niet vertaald. De voorbeelden haalt ze uit de Nederlandse leefwereld en
politiek, maar die verschilt niet erg van de Vlaamse. In de Noten vinden we al
de referenties. Het fragment van Nietzsche (waarmee de gedachtegang begon)
vinden we achteraan, maar dat is wél vertaald. Geraadpleegde literatuur,
Denkers en een dankwoord beëindigen het boekje, dat je gemakkelijk in je
vestzak of handtas kan stoppen.
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 209
DE DIALOOG PARADOX
Over ruimer denken in een vluchtige samenleving
auteurs: Amory Gillot, Arno Steenackers
non-fictie
uitgeverij Ertsberg 2024
ISBN 9789464750935
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXXX
Een goede dialoog leidt tot een goede verstandhouding. Elke redelijk denkende mens zal dit bijtreden, maar wacht even: wat is een goede dialoog? Luisteren naar de ander is belangrijk, maar misschien wist je dat al. Wist je ook dat intellectuele moed, nieuwsgierigheid en je bewust zijn van je eigen denkfouten even belangrijk zijn?
De inleiding van Rik Torfs maakt duidelijk dat niet elk gesprek aangenaam is en dat de gesprekspartner onze goede wil zeer op de proef kan stellen. Toch is het kraken van een harde noot soms niet te vermijden, maar hoe voeren we een moeilijk gesprek best?
De twee auteurs goten hun ideeën in een soort studieboek: de drie delen zijn opgesplitst in hoofdstukken, die ze "lessen" noemen. Met voorbeelden uit het dagelijks leven en dikwijls ook uit hun podcast "Discours met de boys", tonen ze een theorie aan. Elke les wordt besloten met Slotsom, waarin de redeneringen verwoord worden zonder de voorbeelden, maar met adviezen en aanwijzingen hoe de voorwaarden voor dit bepaalde onderdeel van een goede dialoog bereikt kunnen worden. IN EEN NOTENDOP bevat een echte samenvatting, zoals een student die van een cursus zou maken: dit is om te onthouden! Je vindt er ook welke boeken het tweetal geraadpleegd heeft en welke oefeningen je kan doen om je een goede dialoogvorm eigen te maken.
Misschien illustreer ik deze werkwijze best met een voorbeeld. Deel 1 gaat over de bereidheid tot dialoog. Les 3 in dit deel maakt duidelijk dat er over rationeel denken veel mythes bestaan. Het is ook duidelijk dat wij ons niet bewust zijn van denkfouten, dus vroegen de auteurs in hun podcast Wouter Duyck (professor cognitieve psychologie aan de UGent) wat nu juist de reden was van het bestaan van de confirmation bias. Zijn uitvoerig antwoord toont aan dat die bias evolutionair gegroeid is.
Vooroordelen heeft iedereen, maar we beseffen het niet altijd. Zo bv. denken we in 't algemeen dat jongeren minder wijs zijn dan ouderen. Dat dit vooroordeel niet klopt, ondervonden de auteurs toen ze tijdens hun podcast in dialoog gingen met Amir Bachrouri (voorzitter van de Vlaamse jeugdraad): de jongeman bleek een zeer belezen intellectueel te zijn. Sven Nys is wereldkampioen veldrijden, maar evengoed een ondernemer, een publiek spreker en nog veel meer.
Er valt veel interessants te lezen en te leren. Ik geef nog een voorbeeld: wat is het verschil tussen een debat en een dialoog? Het eerste kan polariserend zijn, het tweede is "een collaboratieve benadering van communicatie waarbij we tezamen zoeken naar gemeenschappelijk begrip of verschillende interpretaties doorgronden... het doel is niet om te winnen, maar om slimmer te worden, samen te werken en tot een bepaalde consensus te komen".
Al klinkt dit misschien niet als wereldschokkend nieuws en al dacht ik dat ik dat allemaal wist, ik moet bekennen dat ik me ervan bewust werd hoe dikwijls mijn eigen dialogen fout lopen. Dat is niet uit slechte wil, maar gewoon omdat ik niet beter weet. Het boek nodigt uit om na te denken, om te lezen en vooral om te herlezen, zelfs al zou je je beperken tot wat er in de NOTENDOP staat. Het is bovendien in een vlotte, af en toe licht humoristische stijl geschreven.
Je zou leidinggevende figuren het boek cadeau willen geven, want overal ter wereld ontbreekt het aan goede dialogen die leiden tot nuance, verantwoordelijkheid, begrip en uiteindelijk een sterkere sociale cohesie. Politieke partijen kunnen passages opnemen in hun programma. Een echtpaar, dat door verhitte ruzies (zeer slechte dialogen!) op scheiden staat, zou veel goede ideeën uit de lectuur kunnen halen en wie weet de verstandhouding redden.
In de Annex staan meer dan 100 namen (met hun hoofdbezigheid) van mannen en vrouwen, die al ooit in de podcast Discours met de boys gevraagd werden. Dat gaat van advocaten tot voorzitters van een politieke partij, tot filmregisseurs, comedians en anderen.
Soms wordt er in een nota aanbevolen lectuur vermeld en hier vond ik een fout: Julien De Wit schreef "Ge(e)neratie" en op p. 104 staat Ge(en)eratie.
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 191
BLUF JEZELF DOOR HET LEVEN
Over waarheid en andere leugens
auteur Frank Meester
non-fictie
uitgeverij Ten Have 2024
ISBN 978 90 259 1312 0
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
De titel en de ondertitel verklappen dat de lezer niet weet op welk been hij moet
staan: gaat het nu over liegen of over de waarheid en bestaat de Waarheid eigenlijk
wel?
Frank Meester sleept je mee in een filosofische uiteenzetting over het belang van
liegen en het al dan niet bestaan van de waarheid en komt uit op het leven van het
menselijk dier, een animal rationale. Hij toont aan dat we er beter een "animal
mendax" van zouden maken, een "liegbeest", want je wordt pas echt mens als je je
eerste leugen verkondigd hebt. "Op het moment dat je een leugen vertelt, ben je je
bewust van het feit dat je op een bepaalde manier verschijnt in de ogen van een
ander en dat je die verschijning met woorden kan beïnvloeden".
Eer hij het over allerlei vormen van liegen heeft, maakt hij duidelijk dat er
verschillen bestaan tussen constitutieve en regulatieve leugens: de eerste maken iets
mogelijk, de tweede zorgen dat dingen (goed) lopen. Hebben wij er enig benul van
dat we een "sociaal contract" aangegaan zijn? Zonder dat contract zouden we
nochtans in een oorlog van allen tegen allen leven. Bestaat er zoiets als een
identiteit? Mogen Nederlanders er fier op zijn dat ze afstammen van de Bataven en
de Belgen omdat ze door Caesar Belgae genoemd werden? Of zijn het
ontstaansmythes (leugens, dus) die een of andere politicus op een bepaald moment
goed uitkwamen? En nu we toch over ontstaansmythes bezig zijn: hoe zit dat met het
ontstaan van het heelal?! Maken we onszelf trouwens niets wijs als we denken dat
we unieke wezens zijn, met een rijk bewustzijn? Is het Ik geen illusie?
Een leugentje om bestwil, dat hanteren we allemaal wel eens, we denken dan aan het
goed van een ander. Een smoes verkopen is iets anders. Bluffen kan soms
aangewezen zijn. Hebben beroepsleugenaars altijd kwade intenties? Onder het
hoofdstuk "De waarheid liegen" vinden we bv. hoe de Kerk aflaten verkocht, goed
wetende dat ze bewust onwaarheden aan het verkopen waren.
De auteur geeft overal via sprekende voorbeelden aan wat hij wil uitleggen. Overal
gebruikt hij relativerende humor, want wat hij betoogt lijkt zich herhaaldelijk tegen
te spreken en dus is relativeren aangewezen.
Maar moeten we wel zo eerlijk zijn? Moeten we alles opbiechten of is dat een restant
van het christendom? Zijn alle politici geen acteurs? Als je authenticiteit nastreeft, is
een beetje hypocrisie dan niet wenselijk? Het antwoord op deze vragen staat in het
boek. Als je duidelijke oplossingen verwacht, kom je bedrogen (!) uit, want zo zit het
leven niet in elkaar en het sociaal contact evenmin. Omdat je mee nadenkt met Frank
Meester, leer je in hoofdstuk 10 de 10 lieggeboden naar waarde schatten.
Er werden een paar zwart-wit foto's opgenomen en vooral die van de bedrieglijke
reclame voor sigaretten trof me. De tabaksindustrie bedroog de rokers, hoewel al
sinds de jaren 50 van de vorige eeuw de schadelijke effecten duidelijk waren!
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 222
(ON)ZEKER
Hoe overleven in een onzekere wereld?
auteur: Julien De Wit
non-fictie
uitgeverij Ertsberg 2024
ISBN 9789464984095
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
Geen enkele boekvoorstelling lokte zoveel jonge mensen naar de plaats van afspraak
in de AED studios in Lint: het is duidelijk dat dit onderwerp de jeugd aanspreekt.
Iedereen leek de 24-jarige Julien De Wit te kennen. Hij is zeker een bevlogen
spreker die met veel enthousiasme de inhoud van zijn tweede pennenvrucht
beschreef.
Onzekerheden zijn alom tegenwoordig, zowel in het individu als in de maatschappij,
maar ze schijnen toe te nemen. De oorzaken zoekt De Wit in te veel luxe, in het
postmodernisme, in de ongebreidelde economische groei, vooral in de
overweldigende hoeveelheid data die we binnen krijgen, kortom - besluit hij - het
gaat mis met de wereld.
Natuurlijk verschijnen er ook boeken die integendeel wijzen op de grote
vooruitgang die de menselijke soort de laatste 100 jaar boekt, ik denk aan Bregman,
Boudry en Rosling, maar die gedachtegang past niet in het kraam van dit boek.
In het tweede deel onderzoekt de jonge auteur wat de oorzaken en de gevolgen van
die onzekerheid zijn. We zijn chronisch depressief en eenzaam, we zijn egotrippers,
we houden vast aan een vleiend imago. We polariseren, want dat is gemakkelijk: al
kan het tot burgeroorlogen leiden, we moeten zelf niet nadenken. Na al die
vaststellingen, komt hij in deel 3 tot mogelijke oplossingen. Hij stelt 4 pilaren voor
die houvast bieden. Ik som ze op: werk aan jezelf, besef dat je een sociaal netwerk
nodig hebt, put zekerheid uit het werk dat je doet en besef dat goed onderwijs veel
aan je veerkracht kan bijdragen. Een woord dat dikwijls terugkomt is "evenwicht".
Het komt erop aan om een balans te vinden. Zelfs Freud wordt erbij gehaald om dat
te bewijzen: "het ego helpt ons om een balans te vinden tussen onze instincten, onze
idealen en de realiteit om ons heen". Hij illustreert elk idee met een overvloed aan
voorbeelden. Veel van die voorbeelden komen uit zijn eigen dagelijks leven en dat
lijkt logisch: je kent jezelf beter dan dat je een medemens kent. Hij haalt regelmatig
andere denkers aan, met een voorliefde voor de Stoïcijnen.
Achteraan vind je aanbevolen literatuur. Ik zie bekende Vlamingen als D. De
Wachter en T. Beeckman. Een register is er niet.
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 244
IN DE VAL
DE NIEUWE REACHER
auteurs: Lee Child, Andrew Child
fictie
uitgeverij Luitingh-Sijthoff 2024
ISBN 978 90 210 4925 0
beoordeeld door Gerda Sterk
XX
Reacher ontwaakt uit een bewusteloze toestand, vastgebonden aan handen en voeten, met hoofdpijn, met een buiten werking gestelde pols, maar vooral met geheugenverlies.
Dan duurt het een paar bladzijden eer hij een vijand uitschakelt, zijn Glock ter hand neemt, zijn eerste zwarte koffies drinkt en een of andere ongezonde maaltijd naar binnen speelt. Doorheen het verdere boek zoekt hij uit wie achter een reeks aanvallen zit, wie bij de FBI hoort en wie doet alsof. Gelukkig kruist een mooie vrouwelijke rechercheur zijn pad en hoeft hij niet elke nacht alleen door te brengen. Ene Ivan Vidic beweert hem te willen helpen, maar Reacher vertrouwt hem niet en inderdaad, er zitten nog een viertal anderen, samen met Vidic, op geld en goud te azen. Het vertelstandpunt wisselt tussen de Vidic-groep en de Reacher-groep. Natuurlijk wint hij - zoals altijd - elke gevecht en toch miste ik de "echte" Jack Reacher. Deze figuur gaf nergens blijk van relativerende humor of van enige charme. Hij was eerder een gevechtsmachine met nadruk op zijn formidabele gestalte en zijn genadeloosheid. Eerlijk gezegd, soms leek het alsof de broer-schrijver van Lee Child eerder een AI is! De vertrouwde elementen waren aanwezig: geen auto, geen bagage, helder denken, morele verontwaardiging over slechtheid, gevechtstechnieken die nooit falen (zelfs niet met een gebroken pols!), maar toch: de plot sleepte me niet mee, de vele details deden niets ter zake en vertraagden de actie. In tegenstelling tot zijn eerste romans vond ik dit werk eerder saai, oppervlakkig en niet erg realistisch.
...
