- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 204
In de ban van WIJ en ZIJ
Een pleidooi voor combinatiedenken
auteur: Patrick Loobuyck
non-fictie
uitgeverij Pelckmans 2025
ISBN 978 94 6383 7910
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXXX
Het boek is al aan zijn tweede druk toe en terecht. Politici zouden het moeten lezen. Machthebbers, vakbondsleiders, degenen die een ideologie blindelings aanhangen, zouden het moeten lezen, kortom iedereen die denkt dat de eigen groep beter is dan de andere. Vrij snel tijdens de lectuur daagt het dat het over ons allemaal gaat: groepsdenken is zo oud als de mensheid, zo oud als het leven zelf.
Ons rabiate wij-zij-denken heeft een belangrijke functie, daarom is het ons aangeboren: zonder de anderen zouden we hulpeloos zijn, zonder deel uit te maken van een groep die ze konden vertrouwen, zouden onze voorouders niet overleefd hebben. Helaas heeft dat tribale denken ook zeer negatieve gevolgen: ruzie, uitsluiting, geweld en zelfs oorlog. Door middel van vele voorbeelden - ook uit zijn eigen leven - maakt Loobuyck duidelijk dat we ons van dat wij-zij-denken niet kunnen verlossen. We moeten ermee leren leven. Regelmatig gebruikt Loobuyck voetbalsupporters als voorbeeld.
De eerste stap is ons ervan bewust worden, waartoe dit boek enorm bijdraagt. Pas als we dat groepsdenken aanvaarden, kunnen we nadenken over hoe we de negatieve kanten ervan aanpakken. En dan pas volgt het pleidooi voor combinatiedenken, waarvan je zou willen dat elke leidinggevende het beheerst: "Een combinatiedenker sluit zich niet op in één kamp en gaat ervan uit dat er nog veel te leren valt door in gesprek te gaan met anderen."
Regelmatig benadrukt hij dat we de andersdenkenden nodig hebben, want "waarom zouden we ervan uitgaan dat er in een discussie slechts één volledig juiste en één compleet foute kant is?" De voorbeelden zijn duidelijk: "je bent voor of tegen Israël, voor of tegen de groene partij, voor of tegen de hoofddoek, voor of tegen critical studies, voor of tegen de Kerk, voor of tegen een rijkentaks. Er is nauwelijks ruimte voor nuance en wederzijds begrip."
We hebben een boek als dit hard nodig, te meer omdat het in een klare, duidelijke taal geschreven is met voorbeelden uit de moderne tijd. Loobuyck heeft geen ingewikkelde wetenschappelijk-psychologische uitleg nodig om elke lezer te doen inzien dat de hele wereld beter af zou zijn met combinatiedenken. Dan pas kunnen we ons buigen over de integratie van nieuwkomers, of we moeten ageren tegen het oprukken van de islam, of we niet beter het godsdienstonderricht zouden vervangen door LEIF, of links-progressief het beter voorheeft dan rechts-conservatief, of we moeten blijven vasthouden aan "wie niet voor ons is, is tegen ons", ...
Het is zeer interessante lectuur voor iedereen die het beste met zichzelf en de andere voorheeft, want polarisatie is van alle tijden en moet best doorbroken worden.
Het boek wordt afgesloten met een uitgebreide literatuurlijst per hoofdstuk.
Patrick Loobuyck is als gewoon hoogleraar levensbeschouwing, ethiek en filosofie verbonden aan het Centrum Pieter Gillis van de Universiteit Antwerpen en is gastprofessor politieke filosofie aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent. Als moraalfilosoof is hij een belangrijke stem in het publieke debat.
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 170
auteur: Johannes Derboven
non-fictie
uitgeverij Ertsberg 2025
ISBN 978 9464984286
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
Is het doden van een dier vergelijkbaar met het doden van een mens? Al denken velen dat dieren - en zeker zoogdieren - evenveel recht hebben op waardig leven en sterven als de mensen, toch staat deze dierenethiek haaks op onze dagelijkse ervaringen en zeker haaks op onze vleesconsumptie.
Ik heb aan kennissen dikwijls gevraagd of ze nog koeien in de wei zien staan. Uit het antwoord ("zeker!") blijkt dat de meesten niet eens opmerken dat die al jaren opgesloten zitten in stallen. Daarover gaat Deel II: dierwaardigheid in de veehouderij en dan vooral in de intensieve veehouderij, waar "het levende tot het levenloze" gereduceerd wordt en de wantoestanden eindelijk bij veel mensen morele afkeer oproepen.
Johannes Derboven is een vegetariër geworden, die in principe het eten van vlees als normaal beschouwt, maar in dit boek de productiemethodes onder vuur neemt. Tot ongeveer 1960 stonden de boeren dichter bij hun hoevedieren: die liepen los, ze werden op een natuurlijke manier bevrucht, de koeien konden hun kalfjes zogen, varkens en kippen scharrelden rond in open lucht, er was sprake van sociaal contact en een zekere autonomie.
In deel I gaat hij op zoek bij tientallen denkers om te achterhalen of we kunnen vertrouwen op: "Een common sense-benadering op dierenethiek", zodat het boek een "diepgaand filosofisch inzicht biedt in het fenomeen ethiek" (uit het voorwoord van Herman De Dijn). Welke rol kan rationaliteit spelen, wat is het belang van mens-zijn, wat betekent common sense in dit verband precies en hoe komt die overeen met de bevindingen over moraliteit uit de evolutionaire psychologie? Wat verstaan we onder normativiteit, relativiteit en de mogelijkheid tot het verwerven van moreel inzicht? Het besluit is telkens dat niet alleen mensen, maar ook andere dieren recht hebben op waardig leven en sterven.
Het eerste deel is eerder filosofisch van inhoud. Er zijn weinig concrete voorbeelden. Er wordt geciteerd uit tientallen geschreven werken, van bv. Arnold Burms, Johan Braeckman, Nussbaum, De Dijn, Vermeersch, Harari, Singer... We vinden hun namen onderaan de bladzijden en achteraan in de bibliografie. Het grootste deel van Derbovens boek is gebaseerd op zijn masterproef in de filosofie. Vertrouwd zijn met - of het opzoeken van - een aantal termen is aangeraden. Wat bedoelt hij hier met "contingentie, emergentie, speciëstisch, revisionistisch"?
Derboven pleit voor een totaal andere omgang met slachtvee, want zijn onderzoek toont aan dat dierwaardigheid het laatste is waaraan de industriële veeteelt denkt, integendeel, de vleesindustrie wordt nog altijd gesubsidieerd en moet vooral geld opbrengen! Een dier dat tijdens de jacht geschoten werd, heeft tenminste een fatsoenlijk autonoom dierenleven gehad.
Het behandelen van het leven en het doden van vee en van kippen moet in wetten gegoten worden, het moet kleinschaliger, op import en export moet toegezien worden, er moet rekening gehouden worden met de impact op het klimaat, maar vooral de dierwaardigheid is van belang. Als dat de prijzen omhoog jaagt, dan is het maar zo. Dierwaardigheid in de veeteelt zou dan kunnen gaan over een omgang met dieren die verdedigbaar is op basis van het morele aanvoelen, zoals hij dat in deel I uiteenzet.
Johannes Derboven (1989) is filosoof en econoom. Hij studeerde milieu- en preventiemanagement, economische wetenschappen en filosofie. Hij is onderzoeker aan het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck (UAntwerpen). Zijn masterproef in de filosofie, die aan de basis ligt van dit boek, is bekroond met de Vlaamse Dierenwelzijnsprijs.
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 171
De omvang van de wereld
auteur: António Lobo Antunes
vertaling: Harrie Lemmens
fictie
uitgeverij Van Maaskant Haun 2025
ISBN 9789083402284
beoordeeld door Gerda Sterk
XXX
In deze roman lezen we de gedachten van 4 personages. Een oude man overziet zijn leven. Hij is een 77-jarige rijke, zieke industrieel die als jongeman een kind verwekt heeft bij een werkneemster. Die dochter heeft de vader in dienst genomen om hem op te volgen. Zij is de tweede van de vier personages. Een derde stem is een jongere dame, die bij hem woont en hem gezelschap houdt. De vierde stem is haar minnaar, een advocaat. In het midden is er op een vage manier sprake van een complot van die twee laatsten, dat erop gericht is om de erfenis te stelen.
Vooraleer je aan de lectuur van dit boek begint, is het niet slecht de achterflap te lezen, zodat je begrijpt dat er vier stemmen aan het woord zijn. Hoe het afloopt heeft geen belang, wat telt zijn de vervlochten levens van de 4 personages, wiens gedachtegangen we volgen.
Behalve in de weergave van conversaties, staan er geen hoofdletters of punten, enkel komma's. Hoofdstuk 1 (en ook de volgende) is dus één zin en inderdaad, beter kan je een gedachtegang niet weergeven. Ik vond het evenwel uitermate moeilijk om te lezen en vandaar dat ik dit laatste boek van Antunes slechts 3 sterren gaf, al wordt hij - vooral in Portugal - geprezen om zijn vele literaire verwezenlijkingen.
Er komen blijkbaar veel autobiografische elementen in dit boek aan de orde. De oude man denkt aan zijn kinderjaren, het dorp en de stad, aan zijn opname in het ziekenhuis. Wat vooral primeert zijn de gevoelens van eenzaamheid. De dochter denkt aan de man die haar moeder kwam bezoeken.: "mijn moeder starend naar gisteren op de verveloze gammele bank, steeds in het gezelschap van een half dozijn duiven met hun handen op de rug en daarin een snoepje,..." Deze gedachten worden een bladzijde verder bijna letterlijk herhaald, vermoedelijk omdat ze verband houden met de ontmoeting met haar vader.
Al de hoofdthema's uit de vorige boeken van Antunes komen voor in de 19 hoofdstukken: de oorlog, de eenzaamheid, de stad Lissabon, het dorp van zijn jeugd, hoe zijn geheugen werkt, zijn kinderjaren. Er is sprake van rouw om wat nooit heeft kunnen gebeuren, van verdriet over liefde die nooit heeft kunnen bestaan, van vraatzucht die nooit bevredigd is. Op de kaft is sprake van humor, maar die is moeilijker te vinden dan de neerslachtigheid, de treurigheid en af en toe de wanhoop, die letterlijk van elke bladzijde afstralen.
Er is dus geen sprake van een echt verhaal. De overpeinzingen zijn soms filosofisch, soms schrijnend poëtisch, soms "weemoedig als een fado", om het met de woorden van inleider, Arjan Peters, te zeggen. Die geeft ook een pluim aan de vertaler, Harrie Lemmens " die opnieuw bereid was die (grote roman) in bijtend en zingend Nederlands om te zetten".
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 203
Easy Air Fryer
GROOTS & GEWELDIG LEKKER ETEN
auteur: Jamie Oliver
non-fictie, kookboek
uitgeverij Kosmos 2025
ISBN 978 90 439 3790 0
NUR 440
beoordeeld door Gerda Sterk
Een kookboek voor man of vrouw die graag werkt met een machine, zelfs bij het
bereiden van maaltijden?
De airfryer is een soort oven die je op het aanrecht plaatst. Jamie stelt hem
enthousiast voor op de eerste bladzijden: "een handige nieuwe keukentool... Het
gaat heus niet alleen om crispy frietjes... snel, efficiënt en relatief moeiteloos
koken...". Op de volgende bladzijde zien we een foto van een dubbele airfryer van
het merk Tefal (ook te koop in België). Van dat model gaan de recepten uit, wat dus
een ietsje aanpassen is voor wie - zoals ik - dat model niet heeft. Het is nuttig de
inleiding te lezen, anders weet je bv. niet dat hij het uitneembare rooster erin laat,
tenzij anders aangegeven. Na vijf basisingrediënten en allerlei keukengerei te tonen,
gaat hij over (na nog twee mooie titelbladzijden) op "Snelle happen", waarna een
eerder ongebruikelijke indeling in de recepten volgt. Ik noem bv. "Een tikkeltje
speciaal" of "Betere borrelhappen". Elk recept vermeldt het vetgehalte, de vezels en
alles wat iemand op dieet wil weten.
The proof of the pudding is in the eating (ik sluit aan bij de vele Engelse termen die
gebruikt worden!) en dus ging ik aan de slag met "Mosselen met knoflook-
roomsaus" (in de lijst ingrediënten vermeld als "crème fraîche"). Boven aan de
bladzijde staat vermeld voor hoeveel personen het gerecht is, hoe lang de
voorbereiding en de bereiding duren en hoeveel lades (1 of 2) er gebruikt worden.
Dit is een recept voor 1 persoon. De recepten voor 4 of 6 personen zijn zeldzaam,
want - zo zegt Oliver - "het apparaat is redelijk compact en efficiënt qua
energieverbruik, en daarom ideaal om kleine porties klaar te maken zonder de grote
oven aan te zetten". Er staat dat ik twee lades moet gebruiken en het rooster uit de
grote lade moet halen. In de kleine lade moet ik het stokbrood roosteren. 400 g
mosselen is nergens te krijgen, dus verdubbel ik de hoeveelheden. Ik rooster het
brood in de toaster i.p.v. in de tweede lade. Dit is een recept voor beginners: zie de
raadgevingen in verband met open en gesloten mosselen. Besluit: het smaakte heel
lekker, maar dit recept had ik beter in een gewone pot klaargemaakt. Mijn toestel is
niet geschikt zonder het rooster erin, want het handvat om de pot vast te pakken,
ontbreekt en het lijkt niet helemaal dicht.
Hij eindigt het boek met allerlei tips over bv. duurzaamheid en dieet. Zo raadt hij aan
niet zuinig te zijn met zuivel, maar "je moet echt voor biologisch gaan". Als hij het
heeft over "de vriezer is je beste vriend" dan blijkt weer dat het boek voor een breed
publiek is geschreven. Jamie's voedingsteam geeft twee bladzijden raad over gezond
eten en "Drink genoeg water".
In het uitgebreide register vind je alles terug.
Het is een enthousiast geschreven boek. De vele Engelse termen (crispy, sprayfles,
wirls, spicy, sticky worstjes, ...) en de voor een Vlaming vreemde ingrediënten zoals
bimi, gochjan pasta, udon, neem je er graag bij. Het is heel mooi uitgegeven, met
uitnodigende foto's en een harde kaft. Alle kookboeken voor de airfryer beginnen
met de opmerking dat het toestel méér kan dan lekkere frietjes bakken zonder te
zwemmen in olie, maar in het boek van de internationale mediafiguur, Jamie Oliver,
hebben de recepten een buitenlandse toets en het is duidelijk voor beginnelingen bedoeld
- Gegevens
- Geschreven door: Didier (De Wever)
- Categorie: Recensies
- Hits: 272
DENKEN ALS EEN BERG
HET JAAR ROND OP DE ZANDGRONDEN
auteur: Aldo Leopold, met essays van Johan Braeckman en Hans Van Dyck
non-fictie
uitgeverij NOORDBOEK 2025
ISBN 978 94 6471243 8
NUR 730/410
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXXX
Als je de essays van Johan Braeckman en Hans Van Dyck zou lezen, dan zou je
overtuigd zijn van de waarde van dit boek en zou ik deze recensie niet hoeven te
schrijven. Omdat je dan eerst het boek moet aanschaffen, zal ik met deze bespreking
proberen u te overtuigen precies dat te doen: koop het, het is de moeite waard.
Hoe kan een boek dat voor het eerst werd gedrukt in 1949 en gaat over de zorg om
het milieu en het verloren gaan van de wildernis, heden ten dage nog iets nieuws
aanbrengen en impact hebben? "Hoe dan ook moet elke nieuwe generatie zich
afvragen wat een moreel verantwoorde houding is tot de natuur. De nood aan een
heldere en overtuigende milieu-ethiek is actueler dan ooit..." om het met de woorden
van Johan Braeckman te zeggen.
Al in 1949 zag de Amerikaanse Aldo Leopold dat het misging met de wilde natuur in
de U.S.A en daarbuiten, maar ook wat een grote, negatieve impact al dat menselijk
gewoel had en dat niet alleen op het menselijke dier, maar op alles wat leeft en ja,
zelfs de bergen weten ervan. Alles is immers verbonden met alles, zodat bv. iemand
die decennia lang aan intensieve landbouw doet, meewerkt aan zandstormen: zie de
Dust Bowl in de jaren 1930, waarvan het fijne stof steden als Chicago, New York en
Boston bereikte!
Leopold zwierf vooral door de Verenigde staten jaren lang rond en noteerde wat hij
zag, rook, voelde, hoorde en ook las. Hij was zelf een jager en een visser, maar hij
deed dat om in leven te blijven tijdens zijn tochten. Als hij las dat in 1875 vier jagers
honderddrieënvijftig prairiehoenders doodden, dat er 1896
vijfentwintigduizend patrijzen uit het dorp Spooner naar de markt gebracht werden,
dat Wisconsin in 1906 zijn laatste poema verloor, dat een bedrijf in Chicago
vijfentwintigduizend kraaghoenders verhandelde, dat een premiejager beweerde dat
hij in één seizoen zesduizend wilde eenden had gedood, dan voel je dat zijn hart
bloedt, al schrijft hij deze indrukwekkende cijfers neer als dorre feiten. Heel anders
wordt zijn taal als hij planten en dieren observeert, dan is poëzie nooit ver weg en
genieten of voelen we mee met wat hij beschrijft. Zie hoe hij de luchtdans van de
baltsende houtsnip beschrijft of hoe hij het groene vuur in de ogen van de stervende
wolvin ziet doven. Die laatste ervaring doet hem beseffen dat wolven niet uitgeroeid
moeten worden om de natuur beter te maken, integendeel. In het hoofdstuk waaraan
de vertaler de titel ontleende, denkt Leopold zelf als een berg en ziet hoe na het
verdwijnen van de wolf, het hertenbestand explodeerde en elke struik en zaailing
afgraasde, elke eetbare boom ontbladerde, "en kan een bergkam die door een
overmaat aan herten wordt kaalgevreten, zich pas na vele decennia herstellen". De
taal van Leopold wordt ook anders als hij de kortzichtigheid van de mens beschrijft:
dan zijn ironie en sarcasme duidelijk. Ik geef een paar voorbeelden, maar er zijn er
vele te vinden in het deel over milieu-ethiek: waarvan houden goede burgers? "Zeker
niet van water dat geen andere functie heeft dan het aandrijven van turbines, het
laten drijven van schepen en het lozen van rioolwater. Zeker niet van planten,
waarvan we zonder blikken of blozen hele gemeenschappen verdelgen. Zeker niet
van de dieren, waarvan we reeds veel van de grootste en mooiste soorten hebben
uitgeroeid." Het sarcasme druipt van zijn pen als hij de toerisme-industrie beschrijft
als "een industrie van pret en prullaria... avontuurlijke tochten in het eeuwenoude
woud verworden tot een trukendoos vol plat amusement. En nu, als klap op de
vuurpijl van banaliteit, de caravan."
De vertaler, Joris Capenberghs, had een moeilijke opdracht die hij schitterend
uitvoerde. Leopold en zijn lezers waren en zijn bekend met vele namen en feiten,
maar Nederlandstalige lezers van 2025 niet, of het nu gaat om geschiedenis of over
namen van soorten. Capenberghs lost dat op met uitleg - waar nodig - in "Noten van
de vertaler". Dat zal ook de reden zijn waarom hij als hoofdtitel het intrigerende
"Denken als een berg" koos in plaats van de ondertitel "A Sand County Almanac;
And Sketches Here and There" van de Oxford University Press, 1949.
Het boek bestaat uit drie delen, wat de auteur zelf aangeeft in zijn inleiding. Het
eerste deel beschrijft wat zijn familie en hijzelf zagen en deden op hun
weekendverblijf, de "hut" (the shag). Hij kocht die voormalige boerderij, gelegen op
arme zandgrond, in Wisconsin. Per maand en dus ook per seizoen volgt de lezer zijn
wandelingen. Het tweede deel bevat losse schetsen van ervaringen die hij opdeed
gedurende veertig jaar, verspreid over het hele Noord-Amerikaanse continent. Het
derde deel gaat over milieu-ethiek.
De inleiding van Johan Braeckman situeert Aldo Leopold in de tijd, wat zeer nuttig
is om de filosofie en de bezorgdheid van de schrijver te kaderen. Hans Van Dyck
gaat dieper in op de ecologische inzichten en de milieu-ethiek, die uit het boek
spreken en die met het jaar eigentijdser worden. Hij heeft een puntje van kritiek,
maar dat lees je best in het boek zelf. Beide essayisten geven een lijst van
geraadpleegde literatuur.
De twee zwart-wit foto's tonen de (schamele) hut van Leopold en familie in
Wisconsin en een foto van hemzelf.
Tenslotte is er nog een register van dieren en planten, met hun wetenschappelijke
namen en de pagina's waarop ze voorkomen. Een boek met foto's zou mooi geweest
zijn, maar zeker te duur. Bijna iedereen heeft trouwens toegang tot het internet, zodat
je kan opzoeken hoe een akkermelkdistel eruit ziet of een Amerikaanse zanggors.
Ik waardeer een goed onderhouden stadspark of zelfs een mooi aangelegd golfterrein
(het toppunt van menselijk ingrijpen in de natuur!), maar veel liever struin ik rond in
een soort wildernis. Uit vele gesprekken met vriendinnen blijkt dat ik daarin alleen
sta. In dit boek lees ik dat ik het toch niet zo fout voorheb. Het nodigt ons uit om
onze diepe band met de (wilde) natuur te onderkennen en te beseffen dat "de aarde
een gemeenschap is waartoe wij behoren". Wat waar was toen hij het schreef, geldt
vandaag in het kwadraat.
...
